Er zijn van die gerechten die niet zomaar op tafel komen, maar die een heel seizoen aankondigen. Voor mij is dat de Engelse kerstcake met marsepein. Elk jaar opnieuw, zodra de bladeren beginnen te vallen en de lucht een herfstige scherpte krijgt, denk ik aan onze vrienden in Engeland en hun onberispelijke toewijding aan deze rijke, kruidige cake. De kerstcake hoort niet simpelweg bij het feest – ze ís het feest. En hoewel ik mezelf een enthousiaste bakker noem, weet ik dat ik nooit zal tippen aan de meesterhand van een van onze Engelse vrienden, die haar kerstcake in oktober al bakt en met liefde zes weken lang verzorgt alsof het een kostbare schat is.
Binnenkort vertrekken wij weer, over zes weken om precies te zijn, met de auto naar Engeland. De reis is inmiddels evenzeer traditie als het feest zelf. Terwijl we door de tunnel rijden en de Engelse heuvels naderen, lijkt het alsof de geur van kruidnagel, brandy en warme suiker ons al tegemoet komt. De kerstcake wacht daar, zorgvuldig bewaard in een koele voorraadkast, rijp geworden in de donkere weken van advent. En pas op kerstavond, na de nachtmis, wordt ze aangesneden. Pas dan is het echt kerst.
De herkomst van de Engelse kerstcake
De Engelse kerstcake is geen modern brouwsel van suiker en decoratie, maar een erfstuk dat zijn wortels diep in de Britse geschiedenis heeft. Om haar goed te begrijpen, moeten we terug naar de middeleeuwen, toen het midwinterfeest nog doordrongen was van symboliek en overvloed. In die tijd werd er geen cake gegeten zoals wij die kennen, maar een rijke pap, “plum porridge” genoemd. Deze pap, gemaakt van havermout, gedroogd fruit, honing en kruiden, werd traditioneel gegeten na de kerstvasten. Het was bedoeld om het lichaam te versterken na weken van soberheid.
In de loop van de 16e en 17e eeuw veranderde die pap. Toen suiker en gedroogd fruit goedkoper en gemakkelijker verkrijgbaar werden, begonnen de Engelsen de ingrediënten te binden met meel, boter en eieren. De “plum pudding” was geboren – de voorloper van zowel de Christmas pudding als de kerstcake. In de 18e eeuw kreeg de cake haar vaste vorm: een zwaar, rijk gebak doordrenkt met drank en boordevol fruit. Het was een symbool van welvaart, liefde en het samenzijn van familie tijdens de donkerste dagen van het jaar.
De toevoeging van marsepein kwam pas later, vermoedelijk onder invloed van de Victoriaanse tijd. Marsepein – gemaakt van amandelen en suiker – was destijds een luxeproduct en werd gebruikt om feestgebak extra allure te geven. Zo ontstond de traditie om de kerstcake eerst met marsepein te bekleden en daarna met een laag witte icing, als een feestelijke mantel over een zorgvuldig bewaarde schat.
Wat deze cake zo uniek maakt, is de tijd die ze krijgt. Waar wij vaak gewend zijn aan snelle recepten, vraagt deze cake om rust en aandacht. De smaak verdiept zich met de weken; de alcohol verzacht de vrucht, de kruiden versmelten met de suiker, en de textuur wordt steeds compacter en rijker. De Engelse kerstcake is daarmee niet alleen een gerecht, maar een ritueel dat tijd, zorg en verwachting in zich draagt.
Onze Engelse kersttraditie
Wij leerden de Engelse kerstcake kennen via onze vrienden in Engeland, die in een klein dorpje in Somerset wonen. De eerste keer dat we er met kerst waren, herinner ik me nog levendig hoe de keuken al in oktober gevuld was met geurige potten gedroogd fruit dat in brandy stond te trekken. Onze vriendin had haar eigen recept, dat ze nooit helemaal op papier zette. “It’s all about the feeling,” zei ze altijd, terwijl ze met een houten lepel het donkere, glanzende mengsel omroerde.
Op de keukentafel lag een stapel oude tijdschriften met kerstversieringen, maar alle aandacht ging naar de cake. Ze vertelde dat haar moeder het op dezelfde manier deed, en dat het fruit wekenlang moest trekken in drank, anders miste het die diepe, donkere smaak die je alleen krijgt als alles de tijd krijgt om te rijpen. Wanneer de cake eenmaal gebakken was, werd hij zorgvuldig ingepakt in bakpapier en folie, en in de kelder bewaard. Elke week werd hij gevoed met een scheut brandy. “The cake needs its weekly drink,” grapte haar man altijd.
Sindsdien is dat ritueel voor ons onlosmakelijk verbonden met de aanloop naar kerst. Ook al zijn we niet altijd in Engeland in oktober, het idee dat daar, ergens tussen de herfstbladeren en de geur van kaneel, de kerstcake al staat te rijpen, maakt dat wij de komst van kerst al voelen.
En dan komt dat moment op kerstavond. We gaan met z’n allen naar de kleine dorpskerk, waar de stenen muren de eeuwenoude gezangen vasthouden. Buiten dwarrelt soms wat sneeuw. Na de nachtmis keren we terug naar het huis, waar de open haard nog zacht gloeit. Op tafel staat de kerstcake, glanzend onder haar marsepeinlaag, omringd door kaarslicht en het geluid van lachen. De cake wordt aangesneden – een stevig stuk, vochtig en zwaar van smaak, met een vleugje brandy en de zoete bitterheid van amandel. Op dat moment is het kerst.
Het recept van de Engelse kerstcake met marsepein
Dit recept is gebaseerd op die Engelse versie, met enkele aanpassingen die door de jaren heen zijn aangebracht. Het is een cake die zes weken van tevoren wordt gemaakt, zodat de smaken kunnen rijpen.
Equipment
Ingrediënten
Voor de cake
- 250 gram rozijnen
- 250 gram sultana rozijnen
- 150 gram krenten
- 100 gram gekonfijte kersen gehalveerd
- 100 gram gekonfijte sinaasappelschil
- 100 gram gedroogde dadels of vijgen gehakt
- 100 ml donkere rum of brandy
- 250 gram bloem
- 1 theelepel bakpoeder
- 1 theelepel kaneel
- ½ theelepel nootmuskaat gemalen
- ½ theelepel kruidnagel gemalen
- ½ theelepel gemberpoeder
- 250 gram ongezoute roomboter
- 250 gram donkere basterdsuiker
- 4 eieren
- 2 eetlepels keukenstroop
- rasp van 1 sinaasappel
- rasp van 1 citroen
- 50 gram gehakte amandelen
Voor het voeden
- donkere rum of brandy
Voor de afwerking
- 3 eetlepels abrikozenjam
- circa 500 gram witte marsepein
Instructies
Het fruit voorbereiden
- Meng de rozijnen, krenten, sultana’s, kersen, sinaasappelschil en dadels of vijgen in een grote kom. Schenk de rum of brandy erover en roer goed door. Dek de kom af en laat het fruit minstens een nacht trekken. Wie tijd heeft, kan dit al twee dagen van tevoren doen.
Het beslag maken
- Verwarm de oven voor op 140 graden. Bekleed de cakevorm met bakpapier, zowel de bodem als de randen. Meng de bloem, het bakpoeder en de kruiden in een kom. Klop in een andere kom de boter en de suiker tot een luchtige massa. Voeg de eieren één voor één toe, gevolgd door de stroop en de citrusrasp. Meng de bloem erdoor en voeg als laatste het fruit en de noten toe. Schep het beslag in de vorm en strijk de bovenkant glad.
Bakken
- Zet de cake in het midden van de oven en bak hem ongeveer 2,5 tot 3 uur. Controleer na 2,5 uur met een satéprikker: als die er schoon uitkomt, is de cake gaar. Laat de cake afkoelen in de vorm, haal hem eruit en laat hem volledig afkoelen op een rooster.
Voeden en bewaren
- Prik met een prikker gaatjes in de bovenkant van de afgekoelde cake en besprenkel met een eetlepel brandy. Wikkel de cake in bakpapier en aluminiumfolie en bewaar hem koel en donker. Herhaal het voeden elke week tot de kerst.
Decoreren
- Verwarm de abrikozenjam en bestrijk de cake ermee. Rol de marsepein uit tot een lap van ongeveer een halve centimeter dik. Bedek de cake ermee en strijk glad.
De betekenis van het wachten
Wat deze cake zo bijzonder maakt, is de tijd die ze nodig heeft. Het is een vorm van traagheid die in ons dagelijks leven zeldzaam geworden is. Elke keer als ik zie hoe de cake wordt verzorgd – het ritueel van het voeden, het inpakken, het ruiken – denk ik dat dit misschien wel de essentie van kerst is. Niet de haast of de versiering, maar de aandacht die je ergens in stopt, weken voor het feest zelf.
De smaak van de cake weerspiegelt dat geduld. Hij is niet luchtig of vluchtig, maar compact en vol. Elke hap bevat een geschiedenis: van het fruit dat in de zomer werd gedroogd, de rum die haar warmte brengt, tot de amandelen die onder de marsepein zachtjes terugkomen. Het is eten dat vertelt over overvloed, maar ook over zorgzaamheid.
Terug naar Engeland
Over zes weken stappen we weer in de auto richting Engeland. De koffers zullen gevuld zijn met cadeautjes, maar in gedachten nemen we vooral de herinnering mee aan al die keren dat we aan tafel zaten. De weg over het kanaal voelt elk jaar vertrouwd. Zodra we in Somerset aankomen, weten we dat de cake er al ligt, zorgvuldig ingepakt in haar laag folie, klaar om tevoorschijn gehaald te worden.
De geur van de Engelse kerstcake lijkt dan al in de lucht te hangen, nog voordat de eerste deur openzwaait. En terwijl de regen zachtjes tegen het raam tikt, weet ik dat de komende dagen gevuld zullen zijn met lachen, verhalen, en dat ene moment op kerstavond waarop de eerste plak van de cake wordt aangesneden.
Het is die eerste hap, na weken van wachten, die alles samenbrengt: de herinnering aan traditie, de warmte van vriendschap en de stille voldoening van iets dat met aandacht is gemaakt.
Dan is het weer kerst in Engeland.
In deze post vind je affiliate links. Dat betekent dat als jij via zo’n link een product koopt, ik een kleine commissie ontvang – zonder dat het jou iets extra’s kost! Zo help je mij om meer heerlijke recepten en keukengeheimen met je te blijven delen.
Bedankt voor je support en eet smakelijk!
Leave a reply