Bijna iedereen heeft er wel een: een gietijzeren braadpan. Zo’n stoere, zware pan met dikke wanden, vaak in een opvallende kleur en met een deksel dat net zo zwaar aanvoelt als de pan zelf. Misschien heb je ‘m ooit gekregen, geërfd van een familielid, of gekocht omdat je van plan was om een keer een klassieke stoofpot te maken. Maar dan… verdwijnt hij toch ergens achter in een keukenkastje, onder het motto: “Dat komt nog wel eens.”
Zonde. Echt zonde.
Want een gietijzeren pan is geen ingewikkeld of delicaat ding. Integendeel: het is een robuuste en veelzijdige alleskunner waar je jarenlang plezier van kunt hebben – als je weet hoe je ermee om moet gaan. In dit artikel leggen we uit waarom je deze pan juist vaker zou moeten gebruiken, hoe je ‘m goed onderhoudt, en wat je er allemaal mee kunt maken (hint: veel meer dan alleen stoofvlees!).
Waarom koken met gietijzer?
Gietijzer is uniek. Het warmt langzaam op, maar als het eenmaal op temperatuur is, houdt het die warmte lang en gelijkmatig vast. Dat maakt het perfect voor bereidingen waarbij geduld en constante hitte belangrijk zijn. Denk aan:
- Stoofgerechten die urenlang moeten pruttelen;
- Brood dat een knapperige korst nodig heeft;
- Gebakken vlees dat je eerst stevig wilt aanbraden en daarna langzaam laat garen.
Gietijzeren pannen zijn bovendien vaak geschikt voor alle warmtebronnen, inclusief inductie en de oven. Dat betekent dat je gerechten kunt starten op het fornuis en kunt afmaken in de oven – ideaal voor bijvoorbeeld een malse runderstoof of een kruidige shakshuka.
De veelgemaakte fout: het idee dat gietijzer “moeilijk” is
Veel mensen vinden een gietijzeren braadpan intimiderend. Hij is zwaar, log en vergt wat ander onderhoud dan je misschien gewend bent. Maar dat betekent niet dat hij moeilijk in gebruik is. De pan vraagt simpelweg om een beetje aandacht. Vergelijk het met een goede fietsketting of een gietijzeren tuinhek: als je het goed verzorgt, gaat het eindeloos mee. En eerlijk is eerlijk – zo’n pan kan tegen een stootje. Meer dan je zou denken.
Gebruikstips: zo ga je goed van start
- Warm de pan rustig op
Gietijzer houdt warmte goed vast, maar warmt langzaam op. Zet je pan dus niet meteen op de hoogste stand. Laat ‘m langzaam op temperatuur komen op middelhoog vuur. Daarmee voorkom je dat de bodem kromtrekt of het eten aanbrandt. - Gebruik voldoende vet
Vooral bij de eerste paar keren gebruiken is het belangrijk om voldoende olie of boter te gebruiken. Gietijzer heeft geen ingebouwde antiaanbaklaag, maar vormt na verloop van tijd een natuurlijke laag (seasoninggenoemd). Door regelmatig olie te gebruiken, bouw je die laag langzaam op. - Niet schrikken van roest
Zie je ineens een roestplek? Geen paniek. Gietijzer kan daar prima tegen. Maak de pan schoon met een staalborstel of wat grof zout, droog ‘m goed af en wrijf een dun laagje olie over het oppervlak. Dan is je pan weer als nieuw.
Onderhoud: makkelijker dan je denkt
Het onderhoud van een gietijzeren pan is vaak het struikelblok. Toch is het eenvoudig als je deze basisregels volgt:
Schoonmaken zonder afwasmiddel
Gebruik bij voorkeur geen zeep. Een beetje warm water en een borstel of spons is vaak al genoeg. Hardnekkige resten kun je loskrijgen met een papje van zout en een beetje olie.
Droog direct na het afwassen
Laat je pan nooit nat staan. Droog ‘m meteen goed af met een theedoek of zet ‘m even op laag vuur om het laatste vocht te laten verdampen. Zo voorkom je roest.
Invetten is liefde geven
Na het schoonmaken en drogen vet je de pan licht in met een neutrale olie (zoals zonnebloem- of lijnzaadolie). Gebruik een keukenpapiertje om overtollige olie af te nemen. Deze stap helpt bij het behouden van de antiaanbaklaag en beschermt tegen roest.
Niet in de vaatwasser!
Een gietijzeren pan en de vaatwasser zijn géén vrienden. Het agressieve wasmiddel en het lange natte proces beschadigen je pan. Altijd met de hand schoonmaken dus.
Inspirerende toepassingen: wat kun je allemaal met een gietijzeren pan?
Een gietijzeren braadpan is veel veelzijdiger dan je denkt. Natuurlijk kun je er klassieke stoofpotten in maken, maar denk ook eens aan:
Brood bakken
Een gietijzeren pan is perfect om ambachtelijk brood in te bakken. Het werkt eigenlijk als een mini-oven: door het deksel blijft de stoom in de pan, wat zorgt voor een krokante korst en een luchtige kruim. Probeer eens een no-knead bread recept – minimale inspanning, maximaal resultaat.
Soeppan voor stevige soepen
De pan doet ook prima dienst als soeppan. Maak bijvoorbeeld een herfstige pompoensoep met gember en kokosmelk, of een rijkgevulde linzensoep met wortel en prei. De pan blijft lang warm, dus je kunt zo aan tafel zonder dat je soep meteen afkoelt.
Gevogelte en vlees
Van een hele kip tot pulled pork: een gietijzeren pan geeft vlees een mooie korst en houdt het binnenin heerlijk sappig. Probeer eens kip met citroen, knoflook en rozemarijn – eerst aanbraden op het fornuis, daarna garen in de oven.
Zoete gerechten
Ja, ook desserts! Denk aan een warme appelcrumble, gebakken peren met kaneel of zelfs brownies. Gietijzer geeft een mooie, gelijkmatige garing en een licht knapperige onderkant – om van te watertanden.
Wat als je pan echt ‘verpest’ lijkt?
Is je pan volledig verroest, plakt alles eraan vast, of ziet hij er gewoon niet meer uit? Ook dan is er hoop. Gietijzeren pannen zijn vrijwel altijd te redden. Je kunt ze “resetten” door de roest volledig te verwijderen (eventueel met staalwol), ze daarna opnieuw in te bakken in de oven (seasonen), en dan weer op te bouwen zoals een nieuwe pan. Het kost wat tijd, maar je pan wordt er beter van dan ooit tevoren.
Laat je pan leven
Het mooie van gietijzer is dat het een gebruiksvoorwerp is dat steeds beter wordt naarmate je het vaker gebruikt. Elke keer dat je ermee kookt, bouw je verder aan die natuurlijke beschermlaag. Het is geen pan die je moet ontzien – integendeel. Je moet ‘m gebruiken. Regelmatig. Voor stoofpotten, voor soepen, voor brood, voor desserts.
Waar andere pannen slijten, groeit deze met je mee.
Tot slot: gewoon beginnen
Dus, waar wacht je nog op? Haal die gietijzeren pan tevoorschijn, geef ‘m een opfrisbeurt als dat nodig is, en ga aan de slag. Begin klein, bijvoorbeeld met een soep of een eenpansgerecht. Leer je pan kennen, voel hoe hij warm wordt, en ontdek hoe fijn het is om te koken met iets dat zó degelijk en vertrouwd aanvoelt.
Voor je het weet, is hij je meest geliefde pan – en blijft hij nooit meer lang in het keukenkastje staan.
Tip: Maak het jezelf makkelijk en kies één dag in de week als ‘braadpandag’. Of het nu gaat om een stoofpot, een ovenbrood of een flinke pan soep – je zult merken dat koken met gietijzer iets rustgevends heeft. En geloof ons: zodra je eenmaal begint, wil je niet meer anders.
Leave a reply